-
1 егет
1. сущ.1) ю́ноша, мо́лодец, молодо́й челове́к, па́рень; хло́пец || ю́ношескийкүрше авыл егете — па́рень из сосе́дней дере́вни
шәп егет — до́брый мо́лодец
студент егет — ю́ноша-студе́нт
гармунчы егет — па́рень-гармони́ст
2) молоде́ц, храбре́ц; джиги́т; удале́ц || молоде́цкийегет бул, сынатма — будь молодцо́м, не подкача́й
ике егет бер булса - илле егет йөз була — посл. будь дво́е молодцо́в заодно́ - пятьдеся́т храбрецо́в ста́нут со́тней
••егет - егетнең көзгесе — посл. джиги́т в джиги́те как в зе́ркале отража́ется (т. е. один виден на фоне другого)
3) разг. обычно егете покло́нник, кавале́р; ухажёр прост.аның егете бар шул — у неё уже́ есть кавале́р
егет ләр сайлау — выбира́ть покло́нников
4) употр. как обращениеа) в притяж. ф. егетем голу́бчик, дорого́й, паренёкб) мн. егетләр друзья́, това́рищи, ребя́тахәерле юл, сезгә, егетләр — ! счастли́вого пути́ вам, друзья́!
2. прил.шикләнмәгез, егет ышанычлы — не сомнева́йтесь, ребя́та надёжные
отва́жный, хра́брый, сме́лый, му́жественный- егет кешеегет кеше — сме́лый челове́к
- егет халкы
- егет чак••егет икәнсең — молоде́ц, молодчи́на ты
егет йөрәкле — хра́брый, удало́й, сме́лый
егет сүзе бер булыр — ≈ ска́зано-сде́лано (букв. джиги́т два́жды не повторя́ет)
-
2 имгәкле
прил.1) бе́дственныйуен төбе имгәкле — (посл.) игра́ до добра́ не дово́дит
2) неспосо́бный, размазня́ир егет - игез, имгәкле ир - ялгыз — (посл.) настоя́щий мужчи́на - жена́тый, размазня́ - одино́кий
-
3 алтын
1. сущ.1) хим. зо́лото (мн. нет)кисәкле алтын — зо́лото в сли́тке (сли́тках)
2) в разн. знач. зо́лото, зо́лотце, золоти́шко прост.; мн. нет; тж. собир.; зла́то поэт. ||а) золото́й (песок, прииск, запас государства)б) золотоно́сныйалтын рудасы — золотоно́сные ру́ды
алтын комы — золотоно́сный песо́к
алтын черемәс, акыл айнымас — (посл.) зо́лото не гниёт, ум не выдыха́ется
алтын җирдә ятмый — (посл.) зо́лото на доро́ге не валя́ется (т.е. ценная вещь или ценный человек не затеряется)
алтын белән чигү — зо́лотом вышива́ть
3) ( служащее для отделки изделий) суса́ль, суса́льное зо́лото4) перен. зо́лото, золото́й (злато́й) теле́цалтынга табыну — поклоня́ться зо́лоту (золото́му тельцу́)
алтын күргәч, фәрештә азган — посл.; ирон. при ви́де зо́лота и а́нгел согреши́л; на зо́лото и а́нгел поза́рился
5) разг.; см. алтын акча6) обращение в притяж. ф. алтыным ласк. зо́лотко, зо́лотце; зо́лото (зо́лотце, зо́лотко) моё; золото́й (золо́тенький) ты мой2. прил.1) золото́й; из зо́лота (браслет, деталь механизма)алтын сәгать — золоты́е часы́
алтын йөзек — золото́е кольцо́
2)а) золото́й, золочёный, позоло́ченный, вы́золоченный (медальон, эфес шпаги, царский кафтан)алтын кысалы күзлек — очки́ в позоло́ченной опра́ве
алтын тасма — золото́й позуме́нт
б) в сочет. со словом на -лы, золото-, злато-алтын түбәле чиркәү — златове́рхий, златогла́вый, золотогла́вая ( церковь)
алтын кәүсәле наратлар — золотоство́льные со́сны
3) перен.а) золото́й; -зо́лото (чей-л. характер, совет; товарищ, напарник); зо́лотоалтын егет — золото́й па́рень; па́рень-зо́лото; не па́рень, а зо́лото
алтын булса да торган җир, сагындыра туган ил — ( песня) пусть бу́дет золото́й чужби́на, а ро́дина всё же миле́й
сүзең көмеш булса, тик торуың алтын — (посл.) сло́во - серебро́, молча́ние - зо́лото
б) см. алтын бәясе торырлыкхәзер вакытның минуты алтын — сейча́с мину́та (вре́мени) - зо́лото (це́нится на вес зо́лота)
4) перен. золоти́стый, золото́й, злато́й поэт.алтын башаклар — золоти́стые коло́сья
•- алтын белән чигелгән
- алтын белән чиккән
- алтын бөртеге
- Алтын Йолдыз
- Алтын Йолдыз медаль
- алтын йөгертү
- алтын камчы
- алтын карлыган
- алтын кисәге
- алтын корсак
- алтын медаль
- алтын нәркис
- алтын остасы
- алтын промышленносте
- алтын-сары
- алтын тамыр
- алтын төс
- алтын төсенә керү
- алтын фонды
- алтын чәчәк
- алтын чәчле
- алтын эзләү
- алтын табу
- алтын эзләүче
- алтын юу••алтын белән — см. алтын хәреф белән
алтын гасыр — золото́й век
алтын капчыгы (алтын капчык) — золото́й мешо́к, золота́я мошна́
алтын көз — золота́я о́сень
алтын куллы (алтын кул) — золоты́е ру́ки, ма́стер (челове́к) на все ру́ки
алтын погонлы — ирон. золотопого́нный || золотопого́нник
алтын сарай — ирон.; шутл. (ца́рский) дворе́ц, ца́рские хоро́мы
алтын таулар (таулары) вәгъдә итү — золоты́е го́ры сули́ть (посули́ть, обеща́ть, пообеща́ть, наобеща́ть)
алтын туй — золота́я сва́дьба
алтын фонд (алтын хәзинә) — золото́е сокро́вище, золото́й фонд (литературы, музыкальных произведений, производственных и научных кадров)
алтын юбилей — золото́й юбиле́й
алтынга әйләндерү — обраща́ть/обрати́ть, превраща́ть/преврати́ть в зо́лото (товар, имущество, драгоценности); меня́ть (обменя́ть) на зо́лото ( валюту)
алтынга күмелү (бату) — озолоти́ться, быть озолочённым; утопа́ть (купа́ться) в зо́лоте
- алтын бәясенә торырлыкалтыннан кыйбат (кадерле, кыйммәт) — доро́же зо́лота; бесце́нный
- алтын бәясе торырдай
- алтын бәясенә торырдай
- алтын бәясе тору
- алтын бирсәләр дә
- алтын бирәм дисәләр дә
- алтын хәреф белән
- алтынга күмү
- алтынга ману -
4 арыслан
сущ.1) прям.; перен. лев, льви́ца || льви́ныйарыслан аулау — охо́та на льва (львов); льви́ная охо́та
арыслан битлеге кигән бала — ребёнок в ма́ске льва
арыслан егет — па́рень что (как) лев
арысланның - ялы, ирнең - сакал-мыегы — (посл.) льва кра́сит гри́ва, мужчи́ну - усы́ и борода́
арыслан баласы арыслан булыр — (посл.) львёнку быть львом (т. е. дети сильных и мужественных будут такими же)
2) в сочет. со сл. на -лы(-ле) льви́ный, со льви́нойарыслан кыяфәтле кеше — челове́к со льви́ной оса́нкой
•- арыслан баласы
- арыслан койрыгы
- арыслан торагы
- арыслан читлеге••арыслан йөрәкле (йөрәк) — со льви́ным се́рдцем, льви́ное се́рдце
арыслан кебек — как лев (львы), подо́бно льву (воевать, защищаться)
арыслан сөте — ирон.; шутл. напи́ток львов; льви́ный напи́ток; льви́ное зе́лье ( о крепких спиртных напитках)
-
5 ир
1. сущ.1) мужчи́на || мужско́йирләр арасында эшләү — рабо́тать среди́ мужчи́н
ирләр эше — мужска́я рабо́та
ирләр киеме — мужска́я оде́жда
ир җанында иярле ат ятар — (погов.) душа́ мужчи́ны как осёдланный конь
2) муж, супру́гир белән хатын — муж и жена́, супру́ги
ир - беләк, хатын - терәк — (посл.) муж - рука́, жена́ - опо́ра
3) в знач. нареч. ирдә за́мужем, заму́жняя, в заму́жествеирдә булу — быть за́мужем
4) перен. богаты́рь, храбре́цирнең аты иргә тиң — (погов.) конь богатыря́ под стать самому́ богатырю́
үзеңне ир дип санасаң, мәйданга чык — (погов.) назва́лся храбрецо́м, вы́йди на по́ле бра́ни
2. прил.ирнең әҗәле ирдән — (погов.) смерть богатырю́ от богатыря́
му́жественный; возмужа́лыйир кешегә әйләнү — преврати́ться в му́жественного челове́ка
- ир бала- ир булу
- ир кеше
- ир тамыры
- ир уртасы
- ир хатыны
- ир чырайлы
- иргә чыгу
- иргә бару
- иргә ярамсак
- ирдә булу
- ирдән аерылу••ир егет — настоя́щий мужчи́на
ир йөрәкле — сме́лый, сто́йкий
См. также в других словарях:
ярау — I. ф. 1. Берәр нәрсәгә файдалану өчен яраклы булу; нин. б. таләпләргә җавап бирерлек булу. Нәрсәгә дә булса сәләтле булу; нин. б. эш башкара алу 2. Кемгә дә булса охшарга тырышу, аның алдында яхшатлану, күңелен табу түрәләргә ярарга тырыша 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакыт — 1. Философиядә: материя яшәешенең объектив формасы 2. Нәр. б. секундлар, минутлар, сәгатьләр, еллар, гасырлар һ. б. ш. белән исәпләнә торган яшәеш арасы, дәвамлылыгы. Яшәеш дәвамлылыгын үлчәү берәмлеге җирле в. белән... 3. Нин. б. эшкә, шөгыльгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ир — 1. Хатын кызга капма каршы җенестәге кеше с. (ир бала 2. с. Ирләр өчен билгеләнгән ирләр киеме. Ирләргә хас, ирләрдәге кебек ирләр тавышы 3. Малайлык, егетлек чорын үткән, олыгайган кеше 4. с. күч. Батыр йөрәкле, булдыклы 5. Хатынның бергә тормыш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ут — I. 1. Яна торган әйберне чорнап алган кызу газлар; ялкын 2. Яктырткыч приборлардан таралган яктылык. Кабызылган, яндырылган яктырткыч приборлар тур. 3. күч. Күзләрдәге ялтырау (гадәттә кешенең эчке халәтен белдерә) ут кабынды кинәт күзләренә 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
